Walka ze społeczeństwem

Autor: Dariusz Misiejuk

Jednym z wielu środków represji w powojennej rzeczywistości politycznej stały się nowe przepisy prawne wprowadzone w życie mocą dekretów PKWN, szczególnie mały kodeks karny oraz Kodeks Karny Wojska Polskiego, który umożliwiał sądom wojskowym sądzenie cywilów oskarżonych o zbrodnie stanu. Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu należał do jednych z bardziej opresyjnych sądów wojskowych w kraju. Wielu członków podziemia niepodległościowego, sądzonych przez WSR we Wrocławiu, otrzymało najwyższy wymiar kary. Dolny Śląsk stał się bowiem obszarem, na którym spontanicznie odradzały się konspiracyjne struktury AK-„NIE”-win, powstał tu Eksterytorialny Okręg Lwowski AK-win, Okręg Wileński AK oraz Eksterytorialny Okręg Tarnopolski AK-win.

Od drugiej połowy 1947 r. formacje podziemia niepodległościowego stały się jednak obiektem szczególnego zainteresowania aparatu bezpieczeństwa. W grudniu 1947 r. aresztowano Ludwika Marszałka, Władysława Ciska i Stanisława Dydę, co doprowadziło do rozbicia Okręgu Wrocław win. W ramach tzw. „Akcji x” wymierzonej przeciwko członkom Wileńskiego Okręgu AK aresztowano 26 czerwca 1948 r. ppłk. Antoniego Olechnowicza.

W roku 1949 po utworzeniu Związku Młodzieży Polskiej rozpoczął się proces unifikacji organizacji młodzieżowych i likwidacji wolnego harcerstwa. Działania te spotkały się ze zdecydowanym sprzeciwem młodzieży. W ten sposób narodziła się tzw. druga konspiracja. Młodzi ludzie jawnie kontestowali istniejącą rzeczywistość. Rok 1949 to również początek niezwykle ostrej konfrontacji władz państwowych z Kościołem katolickim. Na Ziemiach Zachodnich w 1951 r. usunięto administratorów apostolskich, wprowadzając na ich miejsce wikariuszy kapitulnych. We Wrocławiu usunięto ze stanowiska ks. Karola Milika, wprowadzając uległego władzom kanonika Lagosza. Śmierć Józefa Stalina w marcu 1953 r. nie doprowadziła do złagodzenia polityki władz państwowych wobec przedstawicieli Kościoła katolickiego. Wkrótce bowiem władze przystąpiły do realizacji akcji x-2, tj. usunięcia z „Ziem Odzyskanych” niektórych żeńskich zgromadzeń zakonnych. Przesiedlone zakonnice mogły powrócić do swych domów dopiero po październiku 1956 r.