WPROWADZENIE HISTORYCZNE 
KALENDARIUM 

W pierwszych kilku latach po zakończeniu wojny większość czasu i energii społecznej poświęcona była na odtwarzanie zerwanych więzi społecznych: powroty do rodzin, podróże, przemieszczenia, często na nowe ziemie, poszukiwanie stabilizacji życiowej po wieloletnim okresie wojny i stałego zagrożenia życia. W tle tego społecznego procesu toczyła się polityka. Nowe polskie komunistyczne władze zdawały sobie sprawę ze swojej kadrowej słabości i małego poparcia społecznego. Z tego względu pierwsze lata władzy cechowały się ostrożnością, ścisłym i w większości zatajonym oparciem o doradców sowieckich oraz zachowywaniem pozorów kontynuacji wzorców przedwojennych w rytuałach, świętach, czy prawodawstwie. Nową Polskę z perspektywy propagandy nazywano „demokratyczną” i do czasu spacyfikowania opozycji politycznej w postaci PSL Mikołajczyka i podziemia zbrojnego nie nadawano władzom oficjalnych atrybutów komunistycznych, czy sowieckich. Przełomem były wybory ze stycznia 1947 roku oraz narzucona potem przez Sowietów konsolidacja władzy, w tym powstanie systemu monopartyjnego w 1948 roku.

Dla Dolnego Śląska pierwsze powojenne lata to przede wszystkim wielka akcja osiedleńcza związana z setkami tysięcy ludzi przenoszącymi tutaj swoje „nowe” życie. Jednocześnie w tym samym czasie na zachód za Odrę wysyłane były liczne transporty z wysiedlanymi Niemcami. W ten sposób w szybkim tempie dokonała się tutaj prawie całkowita wymiana ludności – miejsce Niemców zajęli Polacy przenoszeni m.in. z Mazowsza, Kieleckiego, Zabużanie z terenów przejętych przez ZSRR oraz mieszkańcy Wilna oraz przede wszystkim Lwowa. W 1947 roku w grupie „nowej” dolnośląskiej ludności pojawiła się także charakterystyczna mniejszość ukraińska przeniesiona na tzw. Ziemie Odzyskane w ramach Akcji „Wisła”. W tyglu odnaleźć można było także repatriantów z Jugosławii, czy Francji oraz Greków i Macedończyków. Pierwsze powojenne lata to także początki odbudowy gospodarczej Dolnego Śląska, odgruzowywania miast i wsi, uruchamiania pierwszych zakładów, często wcześniej rozkradzionych przez Armię Czerwoną. Tłem tych wielkich procesów było także polityczne przejmowanie władzy na nowych terenach przez ludzi, których nowa władza obdarzała pełnym zaufaniem. W obliczu konfrontacji z machiną propagandową i wojskową komunistów dolnośląska konspiracja wojskowa, związana ze środowiskami poakowskimi oraz oficjalnie tolerowana opozycja w postaci Mikołajczykowskiego PSL, szybko została zlikwidowana.

Na Dolnym Śląsku spotkanie się nowoprzybyłych z Niemcami oraz ich dziedzictwem był czymś niespotykanym, a powolnemu oswajaniu nie pomagało ciągłe zagrożenie niemieckiej windykacji, czym straszyły władze komunistyczne. Pierwsze miesiące i lata powojenne to oprócz szabru i wywózek Niemców także okres Pionierów, czyli osób, które swoją działalnością, często mozolnie reaktywowały życie we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku, tym razem jednak było to życie polskie, nie niemieckie.

Niezwykłym wydarzeniem w tym okresie była Wystawa Ziem Odzyskanych (WZO), propagandowo wykorzystana przez władze komunistyczne do ukazania tych terenów jako polskie. To także czas Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju, co wraz z WZO dopełniało antyimperialistycznego, antyamerykańskiego charakteru tych wydarzeń.

KALENDARIUM 

1945

8 lipca – prymas otrzymał dekret Kongregacji do spraw Nadzwyczajnych Kościoła, w którym nadano mu specjalne pełnomocnictwa, w tym możliwość mianowania administratorów apostolskich z pełnymi prawami biskupimi w nieobsadzonych diecezjach. Zakres terytorialny pełnomocnictw określono nieprecyzyjnie jako „całe terytorium polskie” – in „tutto il territorio polacco” (Nie było jasne, czy „całe terytorium polskie” oznacza teren w granicach z 1939 czy z 1945 r., z włączonymi wówczas do Polski terenami niemieckimi), a wykorzystując tę nieścisłość prymas Hlond powołał tymczasową polską administrację kościelną na poniemieckich terenach włączonych do Polski.

22 lipca – uchwałą Krajowej Rady Narodowej w pierwszą rocznicę Manifestu PKWN (Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego) ustanowiono Narodowe Święto Odrodzenia Polski, najważniejsze święto państwowe komunistycznej Polski (obchodzone do 1990 roku).

lipiec-sierpień – seria manifestacji ludności niemieckiej we Wrocławiu przeciw minimalnemu przydziałowi żywności dla tej grupy. Wraz z upływem czasu warunku bytowe Niemców coraz bardziej się pogarszały.

sierpień – konferencja szefów wielkich mocarstw ustaliła i zatwierdziła przebieg nowej zachodniej granicy Polski ze Szczecinem oraz na linii Odry i Nysy Łużyckiej.

sierpień – na terytorium archidiecezji wrocławskiej utworzono trzy jednostki kościelne (tzw. administratury apostolskie), na czele których stanęli jako administratorzy apostolscy ks. Karol Milik (Wrocław), ks. Bolesław Kominek (Opole), ks. Edmund Nowicki (Gorzów Wielkopolski). Gdy we wrześniu rozpoczynali urzędowanie, zastali już na tych terenach polskich duchownych często zmierzających tutaj za swoimi parafianami.

sierpień – prymas August Hlond, na podstawie papieskich pełnomocnictw, mianował ks. Bolesława Kominka administratorem apostolskim w Opolu. W tym powojennym „tyglu narodów” ks. Bolesław Kominek potrafił rozładowywać napięcia pomiędzy różnymi grupami mieszkańców. Prowadził też szeroko zakrojoną akcję charytatywną.

22 sierpnia – powstaje reaktywowane Polskie Stronnictwo Ludowe ze Stanisławem Mikołajczykiem na czele. Była to jedyna realna i legalna siła polityczna stanowiąca w ówczesnej sytuacji alternatywę wobec rządzących komunistów.

26 sierpnia – Minister Oświaty ustanawia we Wrocławiu jedną instytucję Uniwersytet i Politechnikę Wrocławską.

27 sierpnia – ukazało się pierwsze wydanie dolnośląskiego dziennika „Słowo Polskie”. Pierwotnie, gazeta nazywała się „Pionier”, tytuł „Słowo Polskie” nadali jej rok później sami czytelnicy na drodze plebiscytu.

wrzesień – rozpoczęły pracę trzy szkoły podstawowe oraz gimnazjum i liceum. Dla najmłodszych wrocławian otwarto w tym roku trzy przedszkola. Placówek szybko przybywało, a następne szkoły i przedszkola powoływały także RTPD, Caritas czy komitety żydowskie. Ponadto powstały Dom Przejściowy dla Matki i Dziecka, Izba Opiekuńcza dla bezdomnych chłopców, czy ośrodek „Kropla Mleka” we Wrocławiu.. Bardzo poszukiwane w tych latach były polskie książki i prasa. Pierwsza wypożyczalnia z 800 tomami ruszyła we wrześniu 1945 r. Pojawiły się również biblioteki prywatne.

8 września – szybko przystąpiono do organizacji opery pod dyrekcją Stanisława Drabika, wybitnego śpiewaka. Tego dnia wystawiono „Halkę”. Soliści i chór byli Polakami, orkiestra i balet składały się zaś z Niemców.

jesień – uruchomiono pierwszy dom towarowy. Działały także setki restauracji i punktów gastronomicznych. Problemem pozostawały jednak ceny żywności, zbyt wysokie dla wielu Wrocławian.

październik – Wrocław długo nie był w stanie poradzić sobie z ogromną falą przestępczości oraz fatalnymi warunkami bytowymi, których doświadczała napływająca ludność. Sytuacja była tak zła, że władze wprowadziły godzinę milicyjną od 20 wieczorem do 5 rano, zakazując poruszania się po ulicach i placach.

21 października – usunięto pomnik cesarza Wilhelma I z ul. Świdnickiej, które urządzono z ogromną pompą. Za element „zwalczania niemczyzny” uznano również zmianę niemieckobrzmiących imion i nazwisk. Na mocy dekretu z listopada 1945 r. umożliwiono zmianę personaliów na polskobrzmiące w ramach uproszczonej procedury i po obniżonych kosztach.

24 października – Polska staje się członkiem ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych).

28 października – biskup Karol Milik poświęcił kościół Matki Bożej Pocieszenia przy ul. Wittiga, na Biskupinie, który był pierwszą odbudowaną po wojnie świątynią katolicką.

listopad – ogłoszono zakaz wywozu ruchomości z tych terenów, rozszerzając lub zmniejszając jego rygory zależnie od panujących warunków. Szaber, jak nazywano ten proceder, przyjął tak wielkie rozmiary, że potrzebne były specjalne środki podjęte przez władze administracyjne celem powstrzymania rujnującego procederu. Nie spowodowało to jednak poprawy sytuacji, o czym najlepiej świadczył fakt rozrastania się największego „szaberplacu” przy pl. Grunwaldzkim. Na początku zajmujący niewielki obszar wśród ruin, w styczniu 1946 r. sięgał aż do ul. Bujwida. Przestał on istnieć dopiero w 1947 r.

13 listopada – powołano do życia Ministerstwo Ziem Odzyskanych, czuwające nad procesem przejmowania nowych ziem i ich zagospodarowania oraz koordynacji napływu ludności.

15 listopada – wykłady Ludwika Hirszfelda i Kazimierza Idaszewskiego inaugurują pierwszy rok akademicki na Uniwersytecie Wrocławskim w powojennym, polskim Wrocławiu. Pod koniec 1945 r. uczelnia liczyła 10 wydziałów, prawie 500 pracowników naukowych i 2,3 tys. studentów. Ich liczba szybko wrastała. Wielką rolę w uruchamianiu Uniwersytetu mieli naukowcy z różnych uczelni, a zwłaszcza z Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, w tym pierwszy rektor Stanisław Kulczyński. Uczeni angażowali się również społecznie, działając w stowarzyszeniach kulturalnych i naukowych w mieście.

18 listopada – w Legnicy uroczyście zrzucono z postumentu pomnik Fryderyka II i cesarza Wilhelma.

grudzień – szaber państwowy odbił się szczególnie na rozwoju sieci tramwajowej we Wrocławiu, co widoczne było szczególnie w momencie decyzji wrocławskich władz o przekazaniu Warszawie 25 wagonów i 35 przyczep tramwajowych, co wzbudziło niezadowolenie mieszkańców. Kolejne pojazdy i inny sprzęt przekazano wiosną i latem następnego roku. Wrocławskie tramwaje były zwykle bardzo przepełnione.

1946

styczeń – powstało Koło Miłośników Literatury i Języka Polskiego. Organizowało ono czwartki literackie, na których czytano nowe utwory i dyskutowano. Założono również kwartalnik „Zeszyty Wrocławskie”.

styczeń – rozpoczęła prace Komisja Ustalania Nazw Miejscowych, która zatwierdzała nowe nazwy miast oraz wsi.

3 stycznia – ustawa KRN (Krajowa Rada Narodowa) o nacjonalizacji przemysłu. Wszystkie zakłady w 17 uznanych za kluczowe gałęziach przemysłu oraz inne zatrudniające powyżej 50 pracowników zostały przejęte (za odszkodowaniem) przez państwo. Był to początek procesu likwidacji prywatnej własności w powojennej Polsce.

16 stycznia – powołano do życia we Wrocławiu Towarzystwo Miłośników Historii, które wspierało badania nad przeszłością tego regionu, często publikowanych na łamach, wydawanego przez Towarzystwo do dziś, „Śląskiego Kwartalnika Historycznego Sobótka”.

luty – rząd podjął decyzję o odbudowie i uruchomieniu radiostacji i rozgłośni. Wrocławskie radio debiutowało jako radiowęzeł nadający z Rynku, by jesienią 1946 r. podjąć pracę jako rozgłośnia regionalna w wyremontowanych obiektach przy ul. Karkonoskiej.

19 luty – ruszyły odgórnie zorganizowane wysiedlenia Niemców, a pierwszy transport wyruszył z Wrocławia do angielskiej strefy okupacyjnej. Gdy rozpoczynał się napływ ludności polskiej, Niemców było co najmniej 1,8 mln. Polscy komuniści zapowiadali rychłe pozbycie się ich, jednak planowane na 1945 r. wysiedlenia wojskowe zakończyły się niepowodzeniem. Dopiero decyzje Wielkiej Trójki w Poczdamie w początkach sierpnia 1945 r. umożliwiły wysiedlenia do radzieckiej i brytyjskiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Ruszyły one w lutym 1946 r. Wywieziono prawie 1,5 mln Niemców, w tym ponad 230 tys. z Wrocławia. Wysiedlani pozostawiali cały posiadany dobytek. W drogę zabierali tylko bagaż ręczny z rzeczami osobistymi. W końcu lat 40. XX w. na Dolnym Śląsku mieszkało tylko 59 tys. Niemców. Napływ ludności polskiej odbywał się różnymi drogami i był efektem radykalnej zmiany granic, a także zniszczeń, biedy i przeludnienia w Polsce centralnej. Wynikał z decyzji władz, a także z osobistych rachub i spontanicznych kroków, a czasami pojmowany również jako patriotyczny obowiązek – szybkie zasiedlenie nowych ziem miało bowiem potwierdzić polskie nad nimi panowanie. Władze, borykające się z różnymi problemami, tylko częściowo panowały nad osadnictwem. Plany zorganizowanych przesiedleń szybko stały się nierealne, a Państwowy Urząd Repatriacyjny oraz organy tworzącej się administracji lokalnej okazały się mało wydolne. Wśród przybywających na Dolny Śląsk wyróżnić można kilka grup. Pierwszą stanowili przesiedleńcy z województw centralnych i zachodnich. Drugą przesiedleńcy z utraconych Kresów Wschodnich, określani jako ewakuowani lub repatrianci. Kolejne tworzyli reemigranci, repatrianci wojenni, wreszcie osiedlani tu przymusowo przez władze. Zdecydowaną większość stanowiła ludność polska, ale znaleźli się tu również Żydzi, Ukraińcy i Łemkowie, Grecy i Macedończycy. Z dawnych mieszkańców – obok Niemców – pozostała również nieliczna grupa ludności rodzimej uznana za Polaków. Na dworce, z których wyjeżdżali Niemcy, przybywały kolejne pociągi z kresowiakami, Polakami powracającymi z Zachodu, czy z głębi ZSRR. Stale trwał ruch ludności z najbliższych regionów Polski zachodniej i centralnej. Część osób po raz kolejny zmieniała miejsce pobytu, szukając lepszych warunków.

2 marca – otwarto kino „Śląsk” (wyremontowany dawny „Capitol”), ówcześnie największe kino w Polsce z widownią na 1200 osób.

30 marca – zainaugurowano działalność Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych pod przewodnictwem Eugeniusza Gepperta.

kwiecień – rozpoczęcie akcji lokowania reemigrantów z Jugosławii. W ramach tej akcji do listopada 1946 r. osiedlono na ziemiach powiatu bolesławieckiego ponad 15 tys. osób.

maj – przybywa na Śląsk pierwszy transport w ramach akcji osiedlania reemigrantów z Francji, a do października w jej ramach przybyło na tereny powiatów wałbrzyskiego i noworudzkiego ok. 18 tys. osób.

3 maja – tradycyjne i niezależne od władz obchody rocznicy uchwalenia konstytucji z 1791 r. zostały po raz pierwszy rozpędzone przez wojsko i milicję. Kilkaset osób zostało z tego powodu aresztowanych. Święto wykreślono potem z oficjalnego kalendarza uroczystości państwowych powojennej Polski.

8 maja – otwarto pierwszą Wystawę Plastyków na Ziemiach Zachodnich we Wrocławiu.

14 maja – uroczysty pierwszy wykład na Instytucie Historycznych Uniwersytetu Wrocławskiego.

28 maja – pierwszymi Honorowymi Obywatelami polskiego Wrocławia zostali Władysław Gomułka oraz Stanisław Piaskowski.

8-10 czerwca – Władysław Gomułka uroczyście otworzył pierwszy Zjazd Kultury Polskiej na Ziemiach Zachodnich.

28 czerwca – zmiany administracyjne i utworzenie województwa wrocławskiego.

30 czerwca – sfałszowane referendum ludowe. Szczególnie na Ziemiach Odzyskanych propaganda komunistyczna grała kartą niemieckiego zagrożenia czyhającego na mieszkańców tych terenów, co było sposobem kaptowania społeczności dolnośląskiej do głosowania „3 x Tak”. Wg różnych szacunków ta akcja spaliła na panewce, ponieważ za pierwszym pytaniem, na które komuniści wzywali do głosowania TAK taki głos oddało zaledwie 40% mieszkańców Dolnego Śląska. Funkcjonariusze KW MO oraz WUBP we Wrocławiu odegrali decydującą rolę w procesie „utrwalania” tzw. władzy ludowej, szczególnie przy likwidacji dolnośląskich struktur Polskiego Stronnictwa Ludowego, jedynej formacji politycznej, która mogła stanowić rzeczywiste zagrożenie dla hegemonii PPR w kraju. Służby te aktywnie uczestniczyły w fałszowaniu rzeczywistych wyników referendum.

lipiec – odbudowa Wrocławia symbolicznie rozpoczęła się od rekonstrukcji katedry. W tym samym roku zaczęto prace w innych ważnych gotyckich świątyniach: św. Krzyża, NMP na Piasku, św. Marii Magdaleny i św. Elżbiety (w sumie odbudowano ponad 15 gotyckich kościołów), dzięki czemu Wrocław uzyskał wiele miejsc kultu religijnego, a także bezdyskusyjnie, według władz, dowody na piastowską przeszłość. Opierano się wtedy na dość prostym ciągu skojarzeń: gotycki znaczy piastowski, piastowski zaś – polski. Gotyk stał się więc ważną częścią tworzonej od podstaw tożsamości miasta. Taka doktryna prowadziła często do usuwania dobrze zachowanych zabytków. Tak stało się m.in. z wielkim epitafium hiszpańskiego hrabiego Matteo Moncady, które przetrwało wojnę w kościele dominikanów wrocławskich i zostało usunięte dopiero podczas regotyzujących świątynię prac konserwatorskich.

4 lipca – pogrom antyżydowski w Kielcach. W czasie rozruchów inicjowanych przez miejscowych funkcjonariuszy MO zginęło ponad 40 osób, w tym 37 Żydów. Sytuację w mieście opanowały dopiero oddziały wojskowe. Wypadki kieleckie przyśpieszyły ostateczne decyzje o emigracji większości polskich Żydów, którzy przeżyli Holocaust.

21 lipca – w ślad za akademikami przeniesiona została do Wrocławia kultowa we Lwowie instytucja – Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Przekazany przez rząd radzieckiej Ukrainy zbiór muzealny, mimo iż stanowił skromny ułamek kolekcji pozostawionych we Lwowie był bardzo cenny. Przyjechała też do Wrocławia Panorama Racławicka.

21 lipca – uroczyście poświęcono przy udziale Prymasa Hlonda pierwszy odbudowany kościół w rejonie Starego Miasta pw. św. Doroty i św. Stanisława.

sierpień – proces przejmowania zakładów przemysłowych od dowódców Armii Czerwonej trwał od kwietnia, jednak do wakacji w rękach polskich wznowiło działalność prawie 500 dużych zakładów przemysłowych zatrudniających ok. 125 tys. osób.

16-22 sierpnia – w Dusznikach Zdroju odbywa się pierwszy Festiwal Chopinowski.

jesień – w ramach tzw. akcji rewindykacyjnej wywożono także wiele dzieł sztuki, które trafiły głównie do muzeów warszawskich, a część z nich przekazana została innym placówkom w kraju. Wśród nich były średniowieczne pawęże i cenna herma św. Doroty oraz dzieła malarskie, które powróciły na swoje miejsce dopiero w XXI w., w wyniku akcji „Oddajcie co nasze”, rozpoczętej przez jedną z lokalnych wrocławskich redakcji.

29 września – swój pierwszy program, inaugurujący działalność nadała rozgłośnia Polskiego Radia Wrocław. We wrocławskiej stacji swoje kariery rozpoczynali, m.in.: Ewa Szumańska, Małgorzta Sterbówna, Jaga Skutnicka czy Andrzej Waligórski.

26 września – rząd w Warszawie pozbawia polskiego obywatelstwa, generała Władysława Andersa i ponad 70 innych polskich polityków i wojskowych, związanych z rezydującym od 1939 roku na obczyźnie rządem emigracyjnym.

październik – rozpoczęto odbudowę zniszczonego w czasie działań wojennych kościoła św. Marii Magdaleny.

18 października – zorganizowano pierwszy spektakl lalkowy na scenie Teatru Lalki i Aktora. Instytucja ta działa nieprzerwanie do dzisiaj i raczy wrocławskie dzieci cudownymi przedstawieniami lalkarskimi.

5 grudnia – przyznano pierwsze nagrody m. Wrocławia, których laureatami zostali m.in. Stanisław Kulczyński i Jerzy Walden.

12 grudnia – rozpoczyna się pierwsza po wojnie konferencja Polskich Matematyków, która obydwa się w budynkach Politechniki Wrocławskiej.

1947

styczeń – otwarto Muzeum Państwowe (przemianowane po kilku latach na Śląskie).

19 stycznia – sfałszowane wybory parlamentarne. Władze komunistyczne przygotowały propagandową kampanię wyborczą, wzywając ludzi do głosowania otwartego, jako znaku poparcie dla władzy, co większość wyborców na Dolnym Śląsku poparła i oddała głos jawnie. Władze komunistyczne zorganizowały również ponad 6 tys. wieców poparcia na rzecz bloku komunistycznego na terenach województwa wrocławskiego.

3 lutego – prof. Wincenty Styś swym wykładem zainaugurował działalność Wyższej Szkoły Handlowej we Wrocławiu, zaczątku dzisiejszego Uniwersytetu Ekonomicznego.

5 lutego – Sejm Ustawodawczy wybiera na pierwszego prezydenta powojennej Polski Bolesława Bieruta. Dymisja Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Premierem nowego, zdominowanego całkowicie przez komunistów rządu, zostaje Józef Cyrankiewicz.

19 lutego – Sejm Ustawodawczy uchwala tzw. Małą Konstytucję regulującą ustrój powojennej Polski według postanowień konstytucji marcowej z 1921 roku oraz dekretów PKWN. Mała Konstytucja obowiązywać miała przejściowo do czasu uchwalenia zupełnie nowej ustawy zasadniczej.

22 lutego – władze ogłaszają kolejną amnestię dla ukrywających się członków podziemia. Z więzień zwolniono dużą grupę więźniów politycznych, w wyniku amnestii ujawniło się jeszcze około 30 tysięcy działaczy podziemia.

3 marca – w Dzierżoniowie przekazano pierwszy akt własności ziemi na Ziemiach Odzyskanych.

28 marca – w zasadzce UPA pod Baligrodem ginie generał Karol Świerczewski. Następuje początek generalnej rozprawy z ukraińską konspiracją na pograniczu południowo-wschodnim Polski. Mieszkająca tam ukraińska ludność cywilna zostaje, w ramach Akcji „Wisła”, wysiedlona na nowe północne i zachodnie tereny Polski i rozproszona w małych skupiskach. Przez kolejne miesiące 1947 roku nastąpi wysiedlenie i przemieszczenie, z dobytkiem, ponad 140 tysięcy osób narodowości ukraińskiej. Setki ukraińskich rodzin osiedlono wówczas także na Pomorzu.

kwiecień-maj-czerwiec – władze inicjują w Polsce „bitwę o handel”. W jej wyniku w szybkim czasie zamknięciu uległa większość prywatnych sklepów i przedsiębiorstw. Całość wytwórczości, handlu i dystrybucji towarami znalazła się w rękach państwa. Ten sposób kierowania gospodarką, dyktowania państwowych cen oraz planowania ilości wyprodukowanych dóbr przetrwał praktycznie do końca PRL. Od samego początku upaństwowienie przemysłu i handlu generowało problemy związane z zaopatrzeniem ludności w żywność i środki codziennego użytku, które wydawane były w dużej części na podstawie tzw. kartek zaopatrzeniowych drukowanych przez państwo.

maj – umieszczono na wsiach w zachodnich rejonach województwa około 20 tys. Ukraińców i Łemków deportowanych podczas akcji „Wisła”.

lipiec-sierpień-wrzesień-październik – formacje podziemia niepodległościowego stały się jednak obiektem szczególnego zainteresowania aparatu bezpieczeństwa. W grudniu 1947 r. aresztowano Ludwika Marszałka, Władysława Ciska i Stanisława Dydę, co doprowadziło do rozbicia Okręgu Wrocław WIN.

3 lipca – decyzja Sejmu Ustawodawczego o podjęciu programu odbudowy Warszawy ze zniszczeń wojennych. Materiały do odbudowy stolicy zbierano w całym kraju poprzez m.in. rozbiórki innych zniszczonych mniejszych ośrodków i zabytków.

27 lipca – górnik Wincenty Pstrowski rzuca hasło współzawodnictwa pracy i wzywa na łamach propagandowej prasy do przekraczania norm produkcji. Akcja ta jest wiernym odbiciem wzorców sowieckich. Pstrowski i jego hasło „Kto da więcej niż ja?” stał się symbolem robotnika oddanego nowej polskiej władzy.

jesień – został wykradziony i wywieziony na zachód słynny obraz Lucasa Cranacha „Madonna pod Jodłami”.

27 września – w Szklarskiej Porębie miało miejsce spotkanie KOMINFORMu, czyli Biura Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych, międzynarodowej organizacji zrzeszającej partie komunistyczne z całego świata.

1 października – powołano do życia Wojewódzką Bibliotekę Publiczną we Wrocławiu.

21 października – zagrożony aresztowaniem, pokazowym procesem i utratą życia Stanisław Mikołajczyk, lider zdelegalizowanego PSL, ucieka potajemnie z Polski, ukryty w bagażu dyplomatycznym.

17-22 listopada –Wrocław stał się miejscem obrad III Walnego Zjazdu Delegatów Związku Zawodowego Literatów Polskich. Jednym z jego tematów, zgodnym z duchem czasów i polityką władz, była rola pisarza na Ziemiach Zachodnich. W mieście działał również oddział Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. Ulubionym lokalem ludzi pióra i artystów stała się „Bagatela” przy ul. Świdnickiej.

30 listopada – uroczyście swoje podwoje dla nowych kapłanów otwarło Wyższe Seminarium Duchowne we Wrocławiu.

1948

1 maja – gdy miasto przygotowywało się do organizacji Wystawy Ziem Odzyskanych, w celu zapewnienia sprawnego transportu zwiedzającym, wyremontowano 60 wagonów tramwajowych, których burty zostały pomalowane na kolor błękitny. Pierwszy tramwaj w nowej szacie wyjechał na ulice Wrocławia 1 maja 1948 r. i pojawił się na linii 9.

25 maja – w więzieniu na Mokotowie w Warszawie strzałem w tył głowy zamordowano rotmistrza Witolda Pileckiego, zasłużonego żołnierza II RP, dobrowolnego więźnia KL Auschwitz, uczestnika Powstania Warszawskiego i członka powojennej konspiracji. Wyrok śmierci zasądzono po krótkim sądowym procesie „grupy Witolda”, przy sfałszowanym materiale dowodowym i wymuszonych zeznaniach świadków.

28 maja – wrocławska Rada Narodowa wprowadziła nowy herb miasta: dwugłowy orzeł w czerwono-złotym polu.

3 lipca – pod wrocławską Halą Stulecia ustawiono słynną dziś Iglicę projektu prof. inż. Stanisława Hempela. Czterdziestotonową i sięgającą ponad 90 m konstrukcję wykonało przedsiębiorstwo „Mostostal”. Iglica dzisiaj jest jednym z symboli miasta, a w swej historii wielokrotnie była również elementem manifestacji poglądów politycznych poprzez wywieszanie na jej szczycie flag i banerów.

11 lipca – w świeżo odbudowanym Ratuszu utworzono Muzeum Historyczne miasta Wrocławia.

16 lipca – powołano do życia Muzeum Archidiecezjalne.

18 lipca – oficjalnie otwarto Ogród Zoologiczny.

18-19 lipca – na Kongresie Jedności Młodzieży we Wrocławiu utworzono Związek Młodzieży Polskiej (ZMP), który miał umożliwić władzom komunistycznym wpływ na młode pokolenie. Do 1954 r. szeregi tej organizacji na Dolnym Śląsku zasili prawie 200 tys. członków. ZMP w okresie odwilży październikowej praktycznie przestała istnieć, ale jej rolę przejął utworzony w styczniu 1957 r. Związek Młodzieży Socjalistycznej.

21 lipca – kulminację i jednocześnie zakończenie pierwszego etapu propagandy tzw. Ziem Odzyskanych, stanowiła monumentalna Wystawa Ziem Odzyskanych (WZO). O jej powstaniu zadecydowano w Warszawie, we wrześniu 1947 r. Prace przygotowawcze we Wrocławiu rozpoczęły się już jesienią. Początkowo ekspozycja miała mieć antyniemiecki charakter i przedstawić Polskę w nowych, pojałtańskich granicach jako państwo stabilne politycznie, ekonomicznie i kulturalnie oraz podkreślić odwieczny związek przejętych terenów z Macierzą i ich znaczenie dla zmiany struktury gospodarczej kraju (zwłaszcza Wybrzeża i Odry). Ważny element ekspozycji stanowiło pokazanie osiągnięć w odbudowie zniszczeń. W czerwcu 1948 r., tuż przed jej otwarciem, podjęto decyzję o zmianie propagandowego charakteru ekspozycji i WZO stała się programowo imprezą antyimperialistyczną. W ostatniej chwili wprowadzano elementy podkreślające rolę Związku Radzieckiego, zasługi komunistów w procesie zaludnienia oraz odbudowy „Ziem Odzyskanych” oraz znaczenie kolektywizacji rolnictwa. Wyeliminowano także wszystkie akcenty religijne i kościelne. Na zasadnicze zmiany było już jednak za późno. Pomimo dokonanych w ostatniej chwili poprawek, wystawa zachowała częściowo swój pierwotny charakter, wypracowany przez osoby przygotowujące ekspozycję, związane z przedwojennymi i okupacyjnymi ośrodkami tzw. myśli zachodniej.

WZO zwiedziło ponad 1,5 mln osób, a w czasie 100 dni jej trwania Wrocław stał się tymczasową stolicą Polski. Tutaj organizowano ogólnopolskie i międzynarodowe kongresy, zjazdy i liczne imprezy artystyczne. Najważniejszym z nich był Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju z udziałem wielu luminarzy europejskich. Pomimo politycznego i propagandowego wydźwięku WZO przyczyniła się zapewne do integracji nowych, polskich mieszkańców Wrocławia.

25 lipca – na Stadionie Olimpijskim odbyły się pierwsze zawody żużlowe, co można uznać za zaczątek tego sportu we Wrocławiu.

25-28 sierpnia – obrady Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju sprowadziły nad Odrę wybitne osobistości, ale stały już w cieniu instrumentalnego stosunku komunistów do kultury i nauki. Pod koniec dekady coraz mocniej odczuwano polityczną presję władz, która doprowadziła do spowolnienia życia umysłowego „Stolicy Ziem Odzyskanych”, jak zwano Wrocław.

31 sierpnia-3 września – na plenum Polskiej Partii Robotniczej (PPR) prezydent Bolesław Bierut wygłasza referat „o odchyleniu prawicowo-nacjonalistycznym w kierownictwie partii i sposobach jego przezwyciężenia”, w wyniku którego z partyjnych stanowisk, mimo wygłoszonej samokrytyki, usunięty zostaje Władysław Gomułka oraz jego współpracownicy. Nowym sekretarzem generalnym PPR został Bolesław Bierut.

19-21 września – we Wrocławiu odbywał się Powszechny Zjazd Historyków Polskich z gościnnym udziałem historyków radzieckich.

22 września – uroczyste poświęcenie statui Matki Boskiej przed wrocławską katedrą, przy którym uczestniczył cały Episkopat Polski.

22-23 września – we Wrocławiu odbyła się pierwsza plenarna konferencja Episkopatu Polski.

28 października – prymasem Polski po śmierci kardynała Augusta Hlonda wybrano kardynał Stefan Wyszyński.

5 listopada – rozpoczyna swoją działalność Wyższa Szkoła Muzyczna.

16 grudnia – ukazuje się pierwszy numer „Gazety Robotniczej”, która później przekształci się w dobrze dzisiaj znaną „Gazetę Wrocławską”.

5-21 grudnia – w wyniku kongresu zjednoczeniowego Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) powstaje Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR). Po wyeliminowaniu z życia politycznego części działaczy PPS całość władzy w zdominowanej przez komunistów nowej partii i kraju obejmują politycy wyznający stalinowską wersję ideologii i sprawowania władzy. Pierwszym sekretarzem Komitetu Centralnego PZPR zostaje wybrany Bolesław Bierut, dotychczasowy prezydent Polski. Centralnym organem prasowym nowej partii staje się „Trybuna Ludu”.

23 grudnia – na Dolnym Śląsku powstaje Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, utworzonej po połączeniu PPR i PPS na szczeblu centralnym. Na wsiach i w miastach rozpoczęto proces tworzenia podstawowych organizacji partyjnych (POP), a akcja wpisywania się do partii pod koniec roku wykazała liczbę 178,5 tys. członków na Dolnym Śląsku.

grudzień – oddano do użytku pierwszą wzniesioną od podstaw trasę, która połączyła pl. Strzegomski z ul. Robotniczą. Nowa linia nr 17 była sporym udogodnieniem dla pracowników zakładów przemysłowych tam ulokowanych, przede wszystkim Pafawagu, ale też Archimedesa czy Dolmelu, i to właśnie oni budowali torowisko. W 1955 r. funkcjonowało we Wrocławiu już 18 linii tramwajowych dziennych oraz 5 nocnych, do których obsługi Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (dawne ZKmw) posiadało ponad 350 wyremontowanych wagonów.

grudzień – spis ludności wykazał, że na ziemiach Dolnego Śląska liczba ludności sięgnęła 1,9 mln. Około 850 tys. mieszkało w miastach, w tym prawie 300 tys. we Wrocławiu. Większość ludności wywodziła się z ziem Polski centralnej i zachodniej, około 40% przybyło ze wschodu. Choć nie osiągnięto zaludnienia sprzed wojny, proces masowego zasiedlania został zakończony. Repatriantami byli więc Polacy powracający z wojennej tułaczki, m.in. z Niemiec, Wielkiej Brytanii czy z zesłania w ZSRR. Terminem tym określano jednak w PRL także przesiedlenia Polaków z ziem utraconych czy wysiedlenia Niemców z byłych obszarów Rzeszy. Czasem funkcjonuje do dziś na określenie przesiedlonych zza Buga. Stosując go, zamazuje się prawdziwy charakter tych przemieszczeń – nie polegały one na powrocie do ojczyzny, bo osoby te nigdy jej nie opuściły. To raczej ojczysty kraj, wskutek zmian granic, oddalił się od nich. Wyjeżdżający często mieli poczucie utraty swej małej ojczyzny, wielu uważało się nawet za ekspatriantów.