Festung Breslau

Autor: Tomasz Głowiński

6 maja 1945 r. podpisano kapitulację Festung Breslau. Kończyła ona ponad trzymiesięczne walki o Wrocław, jakie stoczyli ze sobą Rosjanie i Niemcy. Były to najbardziej dramatyczne trzy miesiące w tysiącletniej historii miasta. Breslau ogłoszony został twierdzą rozkazem Hitlera 25 września 1944 r. Jednak aż do czasu, gdy na początku lutego 1945 r. pod miasto podeszli Rosjanie, niewiele zrobiono, by ową twierdzę faktycznie przygotować do obrony. Nawet z ewakuacją ludności cywilnej zwlekano do ostatniej chwili i przeprowadzono ją dopiero w obliczu rychłego zamknięcia oblężenia. W jej trakcie kilkadziesiąt tysięcy cywilów zmarło z wyczerpania i mrozu.

Dowództwo Festung Breslau zmobilizowało szereg jednostek Wehrmachtu i Waffen-SS, Luftwaffe i Volkssturmu. Załoga twierdzy liczyła ogółem około 50 tys. żołnierzy. Ich wartość bojowa była bardzo zróżnicowana – od zaprawionych w bojach i silnie zmotywowanych oddziałów SS i Hitlerjugend, aż po słabo wyszkolonych, wiekowych volkssturmistów z batalionów budowlanych. Nad morale obrońców czuwało nie tylko dowództwo Festung Breslau, ale też Komisarz Obrony Rzeszy na Wrocław gauleiter NSDAP Karl Hanke. Z jego rozkazu wszelkie objawy defetyzmu karano bezwzględnie śmiercią.

Dowodzący wojskami sowieckimi 1. Frontu Ukraińskiego marszałek Iwan Koniew nie musiał szturmować otoczonego do połowy lutego miasta. Przemawiał przeciwko temu też fakt, że nie miał on potrzebnych do tego sił i do zdobywania Festung Breslau wyznaczono 6. Armię gen. Władimira Głuzdowskiego, armię słabą i kiepsko wyszkoloną.

Pierwsze sowieckie uderzenie na Wrocław nastąpiło z marszu w połowie lutego 1945 r. Rosjanie wdarli się do miasta od południa, ale po początkowych sukcesach impet ich natarcia wygasł w obliczu zaciętej obrony, do której komendant twierdzy – gen. Hans von Ahlfen skierował swe najlepsze oddziały. Długotrwałe walki na Krzykach i Tarnogaju nie przyniosły żadnej ze stron rozstrzygnięcia. Rosjanom brakowało doświadczenia w walkach w mieście i wsparcia broni pancernej. Niemcy ze swej strony bezwzględnie wykorzystywali do obrony zwartą zabudowę miejską i otrzymywali stałe zaopatrzenie droga lotniczą.

Drugi generalny szturm na Festung Breslau nastąpił w wielkanocny poniedziałek 1 kwietnia 1945 r. Po huraganowym ogniu artylerii i ze wsparciem czołgów Sowieci uderzyli na miasto od południowego zachodu. Po zaciętych walkach zdobyli oni ważne dla twierdzy lotnisko na Gądowie i przełamali niemiecką obronę. I tylko błąd sowieckiego dowództwa oraz szybkie użycie przez nowego komendanta twierdzy, gen. Hermanna Niehoffa wszystkich odwodów, umożliwiły powstrzymanie tego natarcia. Miasto nie zostało zdobyte, choć zapłaciło za to straszną cenę. Szczególne straty dla zabytkowego centrum przyniósł tzw. nalot wielkanocny. Ostatecznie Breslau skapitulował cztery dni po upadku Berlina. Miasto straciło 50–75% procent swej zabudowy. Do niewoli poszło 45 tys. obrońców. W walkach zginęło około 6 tys. niemieckich żołnierzy. Liczba ofiar wśród cywilów sięgała 170 tys.