Karnawał „Solidarności”

Autor: Rafał Bubnicki

„Karnawałem «Solidarności»” określa się okres między podpisaniem Porozumień Sierpniowych (31 sierpnia 1980 r.) a wprowadzeniem stanu wojennego (13 grudnia 1981 r.). Szesnaście miesięcy działalności „Solidarności” zarówno w porównaniu z okresem poprzedzającym Porozumienia, jak i z okresem po wprowadzeniu stanu wojennego, to czas, w którym społeczeństwo po raz pierwszy od czasu II wojny światowej, przez tyle miesięcy, mogło korzystać – w ograniczonym zakresie – ze swobód właściwych demokratycznemu państwu. Podpisanie Porozumień Sierpniowych uruchomiło lawinę zdarzeń, które gruntownie przeorały świadomość polskiego społeczeństwa. Dolny Śląsk i Wrocław były wśród liderów tych zmian. Demokratyczne wybory władz w powstającej „Solidarności” spowodowały, że takie wybory stały się szybko normą nie tylko w stowarzyszeniach twórczych i naukowych (m.in. w Związku Literatów Polskich i Związku Polskich Artystów Plastyków), ale także wpłynęły na demokratyzację wewnątrz PZPR.

Spontanicznie powstawały nowe organizacje (m.in. Niezależne Zrzeszenie Studentów, Solidarność Rolników Indywidualnych), które wyrażały aspiracje społeczne i polityczne wielkich grup społecznych. „Solidarność” samoograniczała swoją działalność, oficjalnie dystansując się od działalności niezależnych od PZPR partii politycznych (np. KPN). Na Dolnym Śląsku rosły wpływy KPN, a jej działacze korzystali z „parasola” ochronnego „Solidarności”. Mimo że – w obawie przed prowokacjami – „Solidarność” unikała przez wiele miesięcy demonstracji i zgromadzeń w otwartych przestrzeniach publicznych, to od maja 1981 r. takie zgromadzenia coraz częściej się odbywały m.in. wielotysięczne msze św. przed siedzibą „Solidarności” przy ul. Mazowieckiej z okazji święta 3 maja (nieobchodzonego oficjalnie w PRL) czy – w tym samym miesiącu – po zamachu na papieża Jana Pawła II (13 maja 1981 r.), a też marsz ulicami Wrocławia „W obronie więzionych za przekonania” (25 maja 1981 r.). „Solidarność” i powstające nowe organizacje społeczne miały bardzo ograniczony dostęp do drukarni i mass mediów (Polskie Radio i Telewizja Polska), to jednak dzięki rozwijającym się we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku oraz w całej Polsce niezależnej prasie (m.in. wrocławski serwis informacyjny „Z Dnia na Dzień” i tygodnik „Solidarność Dolnośląska”, wydawane przez Zarząd Regionu „Solidarności” Dolny Śląsk), niezależnym oficynom wydawniczym oraz np. Radiu „Solidarność” (działającemu we Wrocławiu od stycznia 1981 r.) faktycznie przełamany został monopol partii komunistycznej w mass mediach i publikacjach książkowych. W obu obszarach ignorowano cenzurę, ustanawiając de facto wolność słowa i wypowiedzi. Mimo że, jak dowodzą dokumenty, okres karnawału „Solidarności” był to też czas wzmożonej działalności służb bezpieczeństwa PRL, doświadczenie wolności, które w tym okresie stało się udziałem pokoleń „urodzonych w niewoli”, wpływając jednocześnie mocno na stan świadomości starszych pokoleń, okazało się decydującym elementem kształtującym dalszy bieg historii i wpłynęło ostatecznie w 1989 r. na destrukcję i upadek systemu komunistycznego w Polsce.