Duszpasterze Solidarności

Autor: Rafał Bubnicki

„Solidarność” i opozycja demokratyczna były w latach 1980-1989 wspierane przez Kościół rzymskokatolicki na Dolnym Śląsku. Poparcie to miało różnorodny charakter. Stanowisko dolnośląskiego Kościoła sformułował wyraziście abp Henryk Gulbinowicz, gdy w drugim dniu dolnośląskiego strajku 27 sierpnia 1980 r. spotkał się z delegacją wrocławskiego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego i „udzielił błogosławieństwa wszystkim strajkującym robotnikom i całemu społeczeństwu Dolnego Śląska”. 29 sierpnia 1980 r., ksiądz Stanisław Orzechowski, duszpasterz akademicki z wrocławskiej parafii św. Wawrzyńca przy ul. Bujwida, odprawił pierwszą mszę św. dla strajkujących w Zajezdni nr VII przy ul. Grabiszyńskiej we Wrocławiu. Ksiądz Orzechowski był też uczestnikiem głodówki podczas protestu kolejarskiej „Solidarności” w lokomotywowni na wrocławskim Brochowie (20–26/27 października 1980) i kapelanem kolejarskiej „Solidarności”.

W czasie szesnastu miesięcy „Solidarności” wyrazem poparcia ze strony Kościoła były m.in. wielotysięczne msze św. Organizowane wspólnie z „Solidarnością” z okazji nieobchodzonych w PRL świąt narodowych (3 maja 1981 r. we Wrocławiu i Wałbrzychu). Podczas kulminacji konfliktów „Solidarności” z władzami PRL (kryzys bydgoski w marcu 1981 r.) arcybiskup Gulbinowicz przyjmował w depozyt oszczędności Zarządu Regionu „Solidarności” (w przededniu stanu wojennego ukrył słynne 80 milionów złotych). Po ogłoszeniu stanu wojennego Kościół prowadził szeroką akcję charytatywną na rzecz prześladowanych i więzionych działaczy „Solidarności”. Koordynował ją Arcybiskupi Komitet Charytatywny powołany przez abpa Gulbinowicza we Wrocławiu. W kościołach i obiektach przykościelnych w całej archidiecezji wrocławskiej odbywały się w latach 1980–1989 dziesiątki spotkań związanych z niezależną akcją oświatową prowadzoną dla studentów i licealistów, z wykładami naukowców związanych z „Solidarnością”, z występami artystycznymi (m.in. działalność zespołu teatralnego „Nie Samym Teatrem”) i wystawami (m.in. Galeria „Na Ostrowie” przy kościele św. Marcina we Wrocławiu) oraz wystawy „Droga i Prawda” w kościele św. Krzyża we Wrocławiu (1985, 1987). Do duchownych najbardziej zaangażowanych w poparcie dla „Solidarności” i opozycji demokratycznej należeli w tych latach (obok już wymienionych): biskup Adam Dyczkowski, sufragan wrocławski, księża Andrzej Dziełak, Mirosław Drzewiecki i Franciszek Głód, dominikanin o. Ludwik Wiśniewski, jezuita o. Adam Wiktor i franciszkanin o. Terencjusz Białek. Poza Wrocławiem byli to: księża Julian Źrałko, Bogusław Wermiński i Wenancjusz Róg (wszyscy z Wałbrzycha), ksiądz Dionizy Baran (ze Świdnicy), ksiądz Marian Kopko (z Legnicy, od 1985 r. w Bielawie) i Władysław Jóźków (z Legnicy). Poza wymienionymi wielu innych księży wspierało „Solidarność” w latach 1980–1989.

W 1989 r. Kościół dolnośląski zdecydowanie poparł Komitet Obywatelski „Solidarność” przed częściowo demokratycznymi wyborami 4 czerwca, które doprowadziły do upadku komunizmu w Polsce.

Solidarnościowy Metropolita Wrocławski
Od 1976 r. Kościołem dolnośląskim kierował abp Henryk Gulbinowicz. Urodzony w 1923 r. w Szukiszkach k. Wilna, doktor teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1955), administrator apostolski w Białymstoku (1970–1975), był metropolitą wrocławskim w latach 1976–2004, a od 1985 r. jest kardynałem. Obecnie na emeryturze. Jednoznacznie popierał „Solidarność”. Trzykrotnie był depozytariuszem funduszy dolnośląskiej „Solidarności”. W grudniu 1981 r. ukrył w rezydencji arcybiskupiej 80 mln zł, podjętych z banku przez działaczy związku. Wspierał rolników, studentów i stowarzyszenia twórcze domagające się od władz komunistycznych powołania organizacji niezależnych. Po ogłoszeniu stanu wojennego (13 grudnia 1981 r.) powołał Arcybiskupi Komitet Charytatywny (1982), który pomagał finansowo i udzielał pomocy prawnej i humanitarnej działaczom „Solidarności”. Za swoją działalność został odznaczony Orderem Orła Białego (2008).

Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej
Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej (TKCh) organizowane w kościołach dużych miast, a potem także w mniejszych ośrodkach, były od drugiej połowy lat 70. minionego wieku wydarzeniami, podczas których wykłady na temat filozofii i etyki, historii i literatury oraz innych dziedzin, często wykraczające poza ramy wyznaczone przez cenzurę, wygłaszały osoby związane z Kościołem i opozycją demokratyczną.

W latach 80. XX w. były ważną instytucją w życiu kulturalnym Wrocławia. Pierwszy TKCh odbył się jesienią 1978 r., a jego organizatorami byli Józef Puciłowski i Maciej Zięba, późniejsi dominikanie związani z Klubem Inteligencji Katolickiej, oraz Teresa Szostak i Wiesława Neuhoff. Wykłady odbywały się w kilkunastu kościołach w całym mieście, a największą popularnością cieszyły się spotkania z ludźmi, którzy byli nie tylko wybitnymi znawcami przedstawianych spraw, lecz także potrafili ze swadą o nich opowiadać, jak np. Władysław Bartoszewski, Jacek Fedorowicz, Adolf Juzwenko, Stefan Kisielewski czy Marcin Król.