POSTACIE HISTORYCZNE, BIOGRAMY I ICH ZDJĘCIA

Lech Wałęsa (ur. 1943) - elektryk. W grudniu roku 1970 był członkiem stoczniowego Komitetu Strajkowego, 19 grudnia został zatrzymany i po czterech dniach zwolniony. W 1971 był jednym z delegatów załogi stoczni na spotkanie z I sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem. W latach 1976–1979 był pracownikiem Gdańskich Zakładów Mechanizacji Budownictwa ZREMB, następnie zwolniony i zatrudniony w Zakładzie Robót Elektrycznych Elektromontaż w Gdańsku. Od roku 1978 zaangażował się w działalność Wolnych Związków Zawodowych (WZZ) Wybrzeża. Był współpracownikiem Komitetu Obrony Społecznej „Komitet Obrony Robotników” (KSS KOR), za udział w obchodach 11 listopada i rocznicy Grudnia ̓70. wielokrotnie był zatrzymywany i karany przez kolegia ds. wykroczeń grzywnami. Po rozpoczęciu strajku sierpniowego w 1980 roku stanął na jego czele i prowadził w imieniu powołanego 16 sierpnia 1980 Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (MKS) negocjacje z delegacją rządową. Był sygnatariuszem Porozumień Sierpniowych. Od 2 października 1981 został wybrany przez Walny Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” na przewodniczącego Komisji Krajowej. Po kryzysie bydgoskim podjął decyzję o zawarciu ugody warszawskiej. Po 13 grudnia roku 1981 został zatrzymany i przetrzymywany w ośrodkach rządowych w Chylicach i Otwocku pod Warszawą, namawiany do podjęcia współpracy z władzami. Po odmowie otrzymał decyzję o internowaniu i został przewieziony do ośrodka rządowego w Arłamowie. W 1983 otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, co umocniło jego pozycję w środowiskach. Był laureatem wielu nagród i wyróżnień międzynarodowych. W maju i sierpniu 1988 brał udział w strajkach w Stoczni Gdańskiej, a 31 sierpnia spotkał się z ministrem spraw wewnętrznych gen. Czesławem Kiszczakiem, co zapoczątkowało rozmowy dotyczące warunków ponownej legalizacji „Solidarności” i przygotowań do obrad Okrągłego Stołu. W latach 1990–1995 r. był Prezydentem RP. Od 29 grudnia 1970 do 19 czerwca 1976 roku został zarejestrowany w KW MO Gdańsk pod nr. 12535 jako TW Bolek. Na temat kontaktów ze Służbami Bezpieczeństwa (SB) tak mówił w 2003 r.: „Były rozmowy polityczne. Kiedy zorientowałem się, gdzieś to trwało parę lat, chyba w 1976 r. […], że to nie jest pracowanie dla Polski, że komunizm jest niereformowalny, to na spotkaniu, i to znajdziecie w dokumentach, powiedziałem bezpiece: – Panowie, żadnych rozmów, żadnych spotkań, tam są drzwi”. W 2000 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie, V Wydział Lustracyjny orzekł, że jego oświadczenie lustracyjne jest zgodne z prawdą w rozumieniu ustawy lustracyjnej z 11 czerwca 1997 r.

Wojciech Jaruzelski (1923-2014) - generał Ludowego Wojska Polskiego (LWP) w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Po wybuchu II wojny światowej przebywał na Litwie, po jej aneksji przez ZSRR wywieziony z rodziną na Syberię. Wstąpił do wojska organizowanego przez Związek Patriotów Polskich Ukończył szkołę oficerską w Riazaniu (ZSRR). Powrócił do kraju wraz z tzw. „armią Berlinga”. W latach 1945–1947 brał udział w walkach z polskim podziemiem antykomunistycznym. W 1947 r. wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, w 1956 r. został najmłodszym generałem w Ludowym Wojsku Polskim. W latach 1957–1960 był dowódcą dywizji zmechanizowanej, a następnie szefem Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego (do 1965). W latach 1965–1968 zajmował stanowisko szefa sztabu generalnego, a w latach 1962–1968 wiceminister obrony narodowej PRL. Od 1968 r. minister obrony narodowej, oskarżony o współudział w tłumieniu wystąpień grudniowych na Wybrzeżu (1970). Jego polityczna kariera przyspieszyła w okresie „Solidarności” (1980–1981). Był kolejno: premierem rządu (1981), I sekretarzem KC PZPR (1981). 13 grudnia 1981 r. wprowadził w Polsce stan wojenny i stanął na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego – WRON (do lipca 1983 r.). W połowie lat 80. zreorganizował swoją władzę, zrzekł się urzędu premiera i został przewodniczącym Rady Państwa. Był autorem nieudanych reform gospodarczych. W wyniku tzw. „pierestrojki” i upadku komunizmu musiał zgodzić się na rozmowy Okrągłego Stołu. W 1989 r. został wybrany na prezydenta. Po wyborze w grudniu 1990 r. Lecha Wałęsy na stanowisko prezydenta wycofał się z czynnego życia politycznego. Nigdy nie poniósł odpowiedzialności za decyzje podjęte w Grudniu ’70, zmarł w 2014 roku.

Tadeusz Kostecki (62 lata) - pracownik Okręgowej Dyrekcji Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Był delegatem swojego zakładu pracy podczas strajku na Politechnice Wrocławskiej po wprowadzeniu stanu wojennego. W nocy z 14 na 15 grudnia 1981 r. został brutalnie potraktowany przez ZOMO, doznał ataku serca, a funkcjonariusze nie zgodzili się na udzielenie mu pomocy. Był pierwszą ofiara stanu wojennego w kraju.

Kazimierz Michalczyk (27 lat) - tokarz w „Elwro”, 31 sierpnia 1982 r. wracał do domu i był świadkiem rozpędzania demonstracji w okolicach ul. Legnickiej. Postrzelony przy ul. Lubińskiej, zmarł po dwóch dniach. Pochowany 7 września 1982 r. na cmentarzu przy ul. Grabiszyńskiej. Jego grób stał się symbolicznym dla Wrocławia miejscem, przy którym pielęgnowano pamięć o ofiarach stanu wojennego.

Tadeusz Woźniak (49 lat) - pracownik wrocławskiego ZRE. Pobity przez ZOMO podczas manifestacji 31 sierpnia 1982 r., zmarł w szpitalu dzień później. Jedna z dwóch – obok Antoniego Sznajdera – zapomnianych wrocławskich ofiar stanu wojennego. Informacje o ich śmierci zostały potwierdzone podczas realizacji filmu dokumentalnego Beaty Januchty „Bitwa wrocławska”.

Antoni Sznajder (79 lat) - emerytowany rolnik. Był biernym obserwatorem demonstracji 31 sierpnia 1982 r. w rejonie pl. Grunwaldzkiego. Wracał do domu w czasie wprowadzonej w tym dniu godziny milicyjnej. Bity pałką i popchnięty przez funkcjonariusza ZOMO uderzył głową o ziemię. Zmarł w szpitalu 6 września 1982 r.

Bernard Łyskawa (51 lat) - mechanik w COBP „Poltegor” we Wrocławiu. 1 maja 1983 r. brał udział w kontrpochodzie zorganizowanym przez opozycję. Podczas rozpędzania pochodu przez ZOMO został trafiony pojemnikiem z gazem w klatkę piersiową, co spowodowało zasłabnięcie. Próbę jego ratowania podjęta przez jednego z lekarzy udaremnili milicjanci, w wyniku czego Łyskawa zmarł na zawał serca w bramie przy ul. Wita Stwosza. (autorzy: Sebastian Ligarski, Andrzej Jerie)

Władysław Frasyniuk (ur. 1954) - z zawodu kierowca, brał udział w strajku sierpniowym w zajezdni nr vii przy ul. Grabiszyńskiej. Był rzecznikiem prasowym strajku. Tę funkcję pełnił od września jako członek prezydium MKZ NSZZ „S”. 5 marca 1981 r., po rezygnacji Jerzego Piórkowskiego, pierwszego przewodniczącego dolnośląskiej „S”, został wybrany na przewodniczącego MKZ, a 30 VI 1981 r. na przewodniczącego Zarządu Regionu NSZZ „S” Dolny Śląsk. Delegat na I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „S”, 8 x 1981 r. został członkiem Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „S”. Zwolennik rozwijania działalności samorządowej (m.in. w zakładach pracy) w celu demokratyzacji systemu politycznego PRL. Przygotował dolnośląską „S” na wypadek wprowadzenia stanu wyjątkowego – podjął decyzję o pobraniu związkowych pieniędzy z konta bankowego i wprowadzeniu w życie „Instrukcji organizacji Związku w warunkach strajku powszechnego”. 13 XII 1981 r. uniknął aresztowania podczas powrotu z obrad władz „S” w Gdańsku i stanął na czele Regionalnego Komitetu Strajkowego kierującego oporem „S” przeciwko władzom stanu wojennego. (Autor: Rafał Bubnicki)

Jerzy Piórkowski (ur. 1942) - pracownik wrocławskiego MPK, kierowca autobusu. Od 26 sierpnia 1981 był przewodniczącym Wrocławskiego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz pierwszym przewodniczącym NSZZ Solidarność Dolny Śląsk od sierpnia 1980 do marca 1981 roku. Od września 1981 stał na czele Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ Solidarność. Szantażowany przez SB wycofał się z prac w strukturach opozycji i w połowie lat 80 –tych emigrował do Niemiec.

Tomasz Surowiec (1949–2016) - inicjator strajku w Zajezdni nr 7 w VIII 1980 r. 1 IX 1980 wszedł w skład Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ (MKZ) – pełnił w nim funkcję skarbnika do 30 VI 1981 r. Od 1 VII 1981 r. do 12 XII 1981 r. był etatowym pracownikiem Zarządu Regionu. Po wprowadzeniu 13 XII 1981 r. stanu wojennego organizował akcje protestacyjne w MPK i Pafawagu-Dolmelu. Zatrzymany w XII 1981 r. przez Służbę Bezpieczeństwa, w 1982 r. wrócił do pracy w MPK.

Józef Pinior (ur. 1955) - prawnik. W „Solidarności” od IX 1980 r. W VI 1981 r. wybrany do prezydium Zarządu Regionu NSZZ „S” Dolny Śląsk, rzecznik finansowy. 13 XII 1981 r. uniknął aresztowania, wszedł w skład Regionalnego Komitetu Strajkowego kierującego oporem „S” przeciwko władzom stanu wojennego. Aresztowany w IV 1983 r., więziony do VIII 1984 r. Wielokrotnie zatrzymywany przez SB.

Jerzy Aulich (1923–1992) - bankowiec, dyrektor V Oddziału NBP we Wrocławiu w latach 1974–1982. W XII 1981 r. umożliwił działaczom wrocławskiej „Solidarności” podjęcie funduszy związkowych (80 mln zł). Opóźnił powiadomienie odpowiednich służb o zamiarze pobrania pieniędzy, za co został pozbawiony stanowiska w i 1982 r.

Kazimierz Jerie (ur. 1943) - fizyk, pracownik naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Wrocławskiego (1968–2012).Po 13 XII 1981 r. współtwórca grupy, zwanej kancelarią, obsługującej RKS „S” Dolny Śląsk, od II 1982 do IV 1983 r. kasjer RKS -u i powiernik 80 mln zł przechowywanych przez abp. Henryka Gulbinowicza. Prowadził tajne archiwum księgowe, zwane Archiwum „Kajetana”.

Stanisław Huskowski (ur. 1953) - absolwent fizyki Uniwersytetu Wrocławskiego (1977), współpracownik Studenckiego Komitetu Solidarności (1977–1980) i Klubu Samoobrony Społecznej (1979–1980). Od IX 1980 w „Solidarności”, od VI 1981 r. członek prezydium Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Dolny Śląsk, rzecznik prasowy Zarządu Regionu. Internowany od marca do VII 1982 r.

Piotr Bednarz (1949–2009) - w VIII 1980 r. wiceprzewodniczący komitetu strajkowego w Dolnośląskich Zakładach Wytwórczych Maszyn Elektrycznych Dolmel, od i 1981 r. przewodniczący „Solidarności” w Dolmelu, od VI 1981 r. wiceprzewodniczący Zarządu Regionu. Po ogłoszeniu stanu wojennego jeden z liderów podziemnej „Solidarności” na Dolnym Śląsku. Więziony 1982–1984. Po amnestii działacz „Solidarność”.

Romuald Lazarowicz () - redaktor „Biuletynu Dolnośląskiego”, współorganizator struktur wydawniczych RKS i „Solidarności Walczącej”, wnuk mjr. Adama Lazarowicza „Klamry”, wiceprezesa IV komendy WIN.

Kornel Morawiecki (ur. 1941) - absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, doktor fizyki, polski polityk, działacz opozycji antykomunistycznej w czasach PRL, założyciel i przewodniczący Solidarności Walczącej najdłuższej ukrywający się lider związkowy). Działalność SW miała charakter ofensywny: organizowano demonstracje, kontr pochody (np. 1 maja 1983 r.), bojkot wyborów, akcje ulotkowe itd., powołano Radio „Solidarność Walcząca. SW miała też własny kontrwywiad, który z sukcesem rozpracowywał wrocławskie struktury SB, oraz rozbudowany
system poligraficzny. SW posiadała oddziały w całej Polsce(Gdańsk, Gdynia, Szczecin, Poznań, Katowice, Rzeszów), a także na Zachodzie (np. w RFN). Kandydat na prezydenta RP z 2010 r, poseł i marszałek senior Sejmu VII kadencji.

Kardynał Henryk Gulbinowicz () - arcybiskup metropolita wrocławski w latach 1976–2004. Abp Gulbinowicz zaangażowany był w działalność społeczno-patriotyczną. Publicznie popierał powstanie „Solidarności”. W grudniu 1981 r. zgodził się ukryć 80 mln złotych wrocławskiej Solidarności w swojej rezydencji. Po wprowadzeniu stanu wojennego założył Arcybiskupi Komitet Charytatywny, którego celem była opieka nad internowanymi, więźniami i biednymi. W maju 1985 r. papież Jan Paweł II wyniósł go do godności kardynalskiej. Kard. Gulbinowicz przeprowadził w stolicy Dolnego Śląska synod archidiecezjalny w latach 1985–1991. Był patronem Europejskich Spotkań Młodzieży Wspólnoty Taizé, zorganizowanych we Wrocławiu w latach 1989 i 1995. Kardynał był gospodarzem 46. Kongresu Eucharystycznego (25 maja – 1 czerwca 1997 r.), na którego zakończenie przybył papież Jan Paweł II, rozpoczynając tym samym swoją szóstą pielgrzymkę w Ojczyźnie. Był organizatorem obchodów tysiąclecia biskupstwa we Wrocławiu, które miały miejsce w 2000 r. Uroczysta msza św. z tej okazji odbyła się 24 czerwca na wrocławskim rynku, a przewodniczył jej legat papieski, kard. Edmund Szoka. W 2004 r. kard. Gulbinowicz, po osiągnięciu wieku emerytalnego, złożył rezygnację z zajmowanego stanowiska arcybiskupa metropolity wrocławskiego. Za działalność społeczno-patriotyczną w 2009 r. otrzymał Order Orła Białego. (Autor: Rafał Nowakowski)

Ks. Aleksander Zienkiewicz „Wujek” (1910–1995) - pedagog, teolog, sługa boży. Stworzył Centralny Ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego „Pod Czwórką”, którym kierował przez ponad 40 lat i oddziaływał na tysiące młodych ludzi. Wielu z nich zaangażowało się w działalność w strukturach opozycji antykomunistycznej, a w okresie stanu wojennego w Arcybiskupim Komitecie Charytatywnym.

Ks. Stanisław Orzechowski () - od 1967 r. w parafii pw. św. Wawrzyńca we Wrocławiu, duszpasterz akademicki D.A. „Wawrzyny”, w 1979 r. zainicjował wykłady z historii Polski. Duszpasterz strajkujących i celebrans mszy św. w zajezdni przy ul. Grabiszyńskiej. W czasie stanu wojennego przechowywał materiały poligraficzne „Solidarności “oraz udzielił schronienia Władysławowi Frasyniukowi. Współorganizował Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej.

Ks. Andrzej Dziełak () - duszpasterz Centralnego Duszpasterstwa Akademickiego(„Pod Czwórką”) we Wrocławiu w latach 1980–1993. W sierpniu 1980 r. wspierał strajkujących studentów i pracowników naukowych. Duszpasterz internowanych w ośrodkach w Nysie, Grodkowie i Kamiennej Górze. Współorganizator (z ks. Stanisławem Orzechowskim) dorocznej Pieszej Wrocławskiej Pielgrzymki na Jasną Górę (od 1981 r.).Asystent kościelny Arcybiskupiego Komitetu Charytatywnego, organizował też pomoc materialną z Francji i Belgii.

Ks. Mirosław Drzewiecki () - w latach 1974–1989 duszpasterz Centralnego Duszpasterstwa Akademickiego („Pod Czwórką”) we Wrocławiu 13 i 1982 r. odprawił pierwszą w Polsce mszę św. za Ojczyznę, a jego kazanie nadało Radio Wolna Europa. W 1983 r. zorganizował Duszpasterstwo Środowisk Twórczych przy kościele św. Marcina we Wrocławiu.

Ks. Adam Wiktor () - proboszcz i superior jezuickiej parafii pw. św. Klemensa Dworzaka we Wrocławiu w latach 1978–1987, twórca parafialnego Duszpasterstwa Ludzi Pracy. W czasie sierpniowych strajków 1980 r. wspierał strajkujących robotników, a po 13 XII 1981 r. organizował pomoc dla osób internowanych i represjonowanych oraz ich rodzin. Organizator Mszy za Ojczyznę, niekiedy łączonych z patriotycznymi rocznicami lub powitaniem powracających z więzień działaczy „S”.

Ks. Franciszek Głód () - proboszcz parafii pw. św. Elżbiety we Wrocławiu, organizował pomoc dla osób internowanych i represjonowanych oraz ich rodzin. Twórca parafialnego Duszpasterstwa Ludzi Pracy.

o. Adam Białek () - kapucyn, w Duszpasterstwie Ludzi Pracy w kościele pw. św. Augustyna we Wrocławiu organizował pomoc dla osób internowanych i represjonowanych oraz ich rodzin, 29 IX 1986 r.

Waldemar Frydrych (ur. 1953) - pseudonim Major, historyk, artysta, malarz. W latach 1977-1980 był współpracownikiem SKS we Wrocławiu, współtwórcą niezależnego pisma SKS „Podaj Dalej”, redaktorem ulotek; Po wydarzeniach Sierpnia 1980 stworzył we Wrocławiu „Ruch na Rzecz Nowej Kultury”. W czasie strajków studenckich 1981r. został Komendantem Twierdzy Wrocław. W tym czasie stworzył Manifest surrealizmu socjalistycznego. Był pomysłodawcą rysunkowej postaci krasnoludka pojawiającej się na murach miasta w miejscach zamalowywanych przez władze napisów antyrządowych. W latach był 1986-1990 liderem i animatorem ruchu happeningowego Pomarańczowa Alternatywa, współtwórcą „komunikatów wojennych”, ulotek, plakatów, inicjator akcji malowania na murach i ponad 30 dużych happeningów we Wrocławiu, m.in. „Krasnoludki na Świdnickiej”, „Wigilia rocznicy Rewolucji Październikowej”, „Karnawał popiera I i II etap reformy”, „Dzień Tajniaka”, „Dzień Kobiet”. W marcu 1988 orzeczeniem kolegium ds. wykroczeń został skazany na 2 miesiące aresztu; następnie uniewinniony i zwolniony wyrokiem Sądu Rejonowego Wrocław-Stare Miasto. W czerwcowych wyborach 1989 startował jako niezależny kandydat do Senatu z listy Pomarańczowej Alternatywy. Od 2003 jest członkiem Stowarzyszenia Wolnego Słowa. W 2013r. został uznany przez Brada Fingera w jego pracy „Surrealism – 50 Works You Shuld Know” za jednego z wybitnych przedstawicieli surrealizmu w historii tego nurtu.

prof. Stanisław Hartman () - współpracownik KOR od 1976 r, w grudniu 1976 r. sygnatariusz „Listu profesorskiego” do Sejmu PRL w sprawie powołania komisji poselskiej dla zbadania przebiegu demonstracji robotniczych w czerwcu 1976 r. W czerwcu 1977 r. grupa 33 wrocławskich naukowców podpisała list protestacyjny przeciwko aresztowaniu członków i współpracowników KOR, w którym domagano się też zwolnienia z więzień uczestników demonstracji robotniczych w czerwcu 1976 r. Ukształtowała się wówczas grupa pracowników wyższych uczelni, którzy wspierali działalność opozycji (przede wszystkim skupionej w SKS), a potem „Solidarności” i opozycji lat 80. XX w.

prof. Mirosława Chamcówna (1919-2000) - historyk oświaty i nauki, profesor UWr., współtwórca i kierownik zakładu Historii Oświaty i Szkolnictwa w Katedrze Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 50-tych współtworzyła we Wrocławiu Klub Inteligencji Katolickiej, po wydarzeniach czerwcowych 1976r. współpracowała z Komitetem Obrony Robotników i Studenckim Komitetem Solidarności we Wrocławiu. W jej mieszkaniu odbywały się spotkania wrocławskich działaczy opozycji - w tym Rady Jedności gromadzącej przedstawicieli różnych środowisk niezależnych, na której forum starano się wypracowywać wspólne stanowisko wobec bieżących wydarzeń politycznych. W 1978 podpisała deklarację założycielską Towarzystwa Kursów Naukowych. Była organizatorką niezależnych wykładów i spotkań samokształceniowych studentów. Uczestniczyła w sierpniowych strajkach 1980r. w Zajezdni nr VII przy ulicy Grabiszyńskiej. Zainicjowała m.in. petycję wyrażającą solidaryzm ze strajkującymi robotnikami, wspierała Wrocławski Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. W marcu 1981 została członkiem Międzyzakładowego (następnie Regionalnego) Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania. Współpracowała z Arcybiskupim Komitetem Charytatywnym we Wrocławiu „Pod Czwórką”. W 1989 została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia, a w 2007 pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia.

prof. Mieczysław Zlat (1927-2014) - profesor Historii Sztuki UWr., pracownik Muzeum Śląskiego i Muzeum Narodowego we Wrocławiu, pracownik naukowy Instytutu Historii Sztuki UWr;, Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych UWr., członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki, wiceprzewodniczący Społecznego Komitetu Odbudowy Panoramy Racławickiej, członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN oraz Rady Naukowej Instytutu Sztuki PAN. Podczas wydarzeń marcowych 1968 uczestniczył jako prodziekan w strajku okupacyjnym na UWr, a następnie współorganizował pomoc dla represjonowanych studentów. W II połowie lat siedemdziesiątych był współpracownikiem wrocławskiego Studenckiego Komitetu Solidarności. We wrześniu 1980r. współtworzył Solidarność na UWr. Był doradcą MKZ Dolny Śląsk a następnie rzecznikiem (z Antonim Lenkiewiczem) strajku głodowego Ogólnopolskiego Komitetu Porozumiewawczego Kolejarzy „S” we Wrocławiu. Podczas stanu wojennego był współorganizatorem strajku w Państwowej Fabryce Wagonów Pafawag oraz doradcą RKS Solidarność Dolny Śląsk. Został internowany w Ośrodkach Odosobnienia m.in.: w Nysie i Grodkowie, a następnie zwolniony w 1982r. W latach 80 – tych kontynuował swoją działalność opozycyjną jako doradca przewodniczącego RKS „S” Dolny Śląsk Marka Muszyńskiego. Był współzałożycielem w 1984r. Komitetu Obrony Praw Człowieka we Wrocławiu a od 1986r. działał jako członek niejawnej rady programowo-konsultacyjnej przy TKK Solidarność w Warszawie. Od końca lat 80tych współpracował z Władysławem Frasyniukiem a następnie był aktywnym członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym Solidarności Lechu Wałęsie oraz współzałożycielem i rzecznikiem Komitetu Obywatelskiego Solidarność we Wrocławiu. Został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Adolf Juzwenko (ur. 1939) - historyk, pracownik naukowy Instytutu Historycznego UWr. Był uczestnikiem strajków marcowych 1968r. na UWr.. Od drugiej połowy lat 70-tych współpracował z ROPCiO i SKS we Wrocławiu. Był członkiem i współpracownikiem wrocławskiego Klubu Inteligencji Katolickiej, Konfederacji Polski Niepodległej, Klubu Samoobrony Społecznej, redakcji niezależnego „Biuletynu Dolnośląskiego”. W sierpniu 1980r. był sygnatariuszem Listu do władz PRL z apelem o zawarcie porozumienia ze strajkującymi i doradcą Komitetu Strajkowego w Zajezdni MPK nr VII we Wrocławiu. Był członkiem Komitetu Założycielskiego NSZZ Solidarność we Wrocławiu. Po wprowadzeniu stanu wojennego pozostawał w ukryciu i współorganizował struktury podziemne Solidarności w woj. wałbrzyskim. Od 1982r. współpracował z Solidarnością Walczącą. W 1982 został internowany w Ośrodku Odosobnienia w Strzelinie. Aresztowany pod zarzutem kolportażu nielegalnych wydawnictw, a w 1983r. uniewinniony wyrokiem Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu. Współorganizator niezależnego życia naukowego i kulturalnego, wielokrotnie zatrzymywany, przesłuchiwany, poddawany rewizjom. W 1988 uczestniczył w strajku na UWr. Po porozumieniach Okrągłego Stołu przewodniczył Wrocławskiemu Komitetowi Obywatelskiemu Solidarność. Od 1990 dyrektor Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN, a od 1995 dyrektor Zakładu Narodowego im Ossolińskich. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009).

Aleksander Gleichgewicht (ur. 1953) - fizyk, absolwent UWr., nauczyciel i pracownik naukowy. W latach 1976-1980 był współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników. Kolportował niezależne wydawnictwa m.in. „Biuletyn Informacyjny” KOR i „Robotnika”. W 1977r. był współzałożycielem wrocławskiego SKS – u i pisma „Podaj Dalej”. W latach 1979-1980 pełnił funkcję rzecznika Klubu Samoobrony Społecznej Ziemi Dolnośląskiej we Wrocławiu. Od września 1980r. aktywny działacz Solidarności m.in.: jako redaktor naczelny „Solidarności Dolnośląskiej” i redaktor Radia „Solidarność” Wrocław. Po wprowadzeniu stanu wojennego był internowany w Ośrodkach Odosobnienia m.in.: we Wrocławiu, w Grodkowie, w Strzelcach Opolskich. Został zwolniony w grudniu 1982r. W następnych latach kontynuował działalność opozycyjną jako działacz Regionalnego Komitetu Strajkowego „Solidarność” Dolny Śląsk oraz Solidarności Walczącej; był współpracownikiem Komitetu Helsińskiego w Polsce, uczestnikiem akcji zbierania informacji na temat łamania praw człowieka w PRL, a także redaktorem naczelnym podziemnego pisma „Solidarność Dolnośląska”. W 1983r. był współzałożycielem Solidarności Polsko-Czechosłowackiej. Wielokrotnie represjonowany. W 1984r. wyemigrował do Norwegii gdzie organizował pomoc dla podziemia i represjonowanych w kraju. W 1991r. powrócił do Polski, gdzie pracował jako m.in.: ekspert Departamentu Instytucji Europejskich MSZ, dyrektor programu Forum Kultury Europy Środkowowschodniej Fundacji Stefana Batorego, koordynator projektów w Biurze Prezydenta Wrocławia i Zespole Wspierania Inwestorów Zagranicznych Urzędu Miejskiego, doradca Wojewody Dolnośląskiego. Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Bolesław Gleichgewicht (ur. 1919) - matematyk, pracownik naukowy UWr. oraz Instytutu Matematyki PAN we Wrocławiu. W roku 1977r. był sygnatariuszem petycji wrocławskich naukowców w obronie aresztowanych członków i współpracowników Komitetu Obrony Robotników. Był współzałożycielem Towarzystwa Kursów Naukowych i uczestnikiem spotkań wrocławskiej opozycji w ramach Rady Jedności. Od września 1980r. aktywnie działał w NSZZ Solidarność, m.in. współorganizując jej struktury w Wałbrzychu, i działając jako doradca MKZ. W 1981r. został członkiem wrocławskiego Komitetu Porozumiewawczego Stowarzyszeń Twórczych i Towarzystw Naukowych. Po wprowadzeniu stanu wojennego był współorganizatorem strajku na UWr., a po aresztowaniu Ludwika Turki pełnił funkcję przewodniczącego Tymczasowej Komisji Zakładowej na UWr. Za swoją opozycyjną działalność był poszukiwany listem gończym i zwolniony w trybie dyscyplinarnym z pracy. Po ujawnieniu się został skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu na 1 rok więzienia w zawieszeniu na 3 lata. Od 1985r. współzarządzał wspierającym osoby represjonowane zakonspirowanym Polskim Funduszem Praworządności; był również członkiem Komisji Interwencji i Praworządności. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Barbara Labuda (ur. 1946) - filolog romanista, polityk, pracownik naukowy UWr. W latach 70 – tych była współpracowniczką KOR - u, uczestniczką wykładów Uniwersytetu Latającego, a od września 1980r. doradcą MKZ w NSZZ Solidarność. Po wprowadzeniu stanu wojennego uczestniczyła w strajku w VII Zajezdni przy ul. Grabiszyńskiej oraz w Państwowej Fabryce Wagonów Pafawag.. W 1982r. jako członek Regionalnego Komitetu Strajkowego Dolny Śląsk była odpowiedzialna za kontakty międzyregionalne. W 1982r. została aresztowana i skazana na 1,5 roku więzienia i zwolniona w 1983r. na mocy amnestii. Od 1987r. była rzecznikiem RKW Dolny Śląsk, redaktorem naczelnym podziemnego pisma „Region”. W wyniku wyborów czerwcowych 1989r. została Posłem na Sejm z listy Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Po 1989r. współzałożyła Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna, była Posłem na Sejm z Unii Demokratycznej, Unii Wolności, założycielką i przewodniczącą Parlamentarnej Grupy Kobiet, W latach 90-tych pełniła funkcję sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego i kierownika Biura ds. Społecznych, Kultury i Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, Prezesa Fundacji Pomoc Kobietom oraz Stowarzyszenia na rzecz Praw i Wolności Bez Dogmatu. W latach 2005-2010 była ambasadorem RP w Luksemburgu. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Aleksander Labuda (ur .1944r) - romanista, polonista, teoretyk literatury i pracownik naukowy UWr. Uczestniczył w wiecach studenckich w marcu 1968r. w Poznaniu. W 1976r. był sygnatariuszem Listu 101 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji. Po wydarzeniach czerwcowych 1976r. współpracował z Komitetem Obrony Robotników. Kolportował niezależne wydawnictwa, m.in. „Biuletyn Informacyjny” KOR/KSS KOR, „Biuletyn Dolnośląski”. W sierpniu 1980r. uczestniczył w strajku w Zajezdni nr VII MPK we Wrocławiu. Od września 1980r. aktywny działacz Solidarności jako m.in.: współzałożyciel i członek Zarządu Komitetu Założycielskiego na UWr., doradca MKZ Solidarność we Wrocławiu, członek Zarządu Oddziału Wojewódzkiego Solidarność we Wrocławiu, w 1981r. delegat na I KZD, członek Komisji Programowej i uczestnik prac Ogólnopolskiej Komisji Porozumiewawczej Nauki Solidarność. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowany w Ośrodkach Odosobnienia m.in.: we Wrocławiu, Grodkowie, Strzelcach Opolskich, zwolniony w 1982r. W latach 80 – tych kontynuował działalność opozycyjną jako współpracownik m.in. Władysława Frasyniuka i Włodzimierza Mękarskiego, oraz doradca RKW Solidarność Dolny Śląsk i Dolnośląskiej Rady Edukacji Narodowej i Rady Oświaty Niezależnej. Po obradach Okrągłego Stołu był członkiem Wrocławskiego Komitetu Obywatelskiego Solidarność. Po 1989r. współzałożył Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna i był członkiem regionalnych struktur Unii Demokratycznej i Unii Wolności. W 1996 wycofał się z czynnego życia politycznego. W 2015r. został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

prof. Włodzimierz Suleja (ur. 1948) - profesor historii, pracownik naukowy UWr., Uczestniczył w wydarzeniach marcowych 1968r. we Wrocławiu. Od roku 1979 był działaczem niezależnego ruchu wydawniczego, m.in. jako współpracownik pisma „Res Publika”. Aktywny działacz Solidarności od września 1980r. – był członkiem Komitetu Założycielskiego na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UWr., oraz współzałożycielem i redaktorem niezależnego pisma „Solidarność Uniwersytetu Wrocławskiego”. Po wprowadzeniu stanu wojennego uczestniczył w strajku okupacyjnym na UWr. Współpracował z podziemnymi strukturami Regionalnego Komitetu Strajkowego Solidarność i działał w podziemnym ruchu wydawniczym jako współzałożyciel i redaktor m.in.: podziemnego pisma „Dziś i pojutrze”, redaktor i autor „Solidarności Dolnego Śląska”, kolporter podziemnych pism, książek, ulotek, znaczków, kaset, kalendarzy. Za działalność opozycyjną został aresztowany w 1985r. i skazany na 6 miesięcy więzienia w zawieszeniu na 2 lata i karę grzywny. Po obradach Okrągłego Stołu był członkiem Wrocławskiego Komitetu Obywatelskiego Solidarność i szefem Komisji Programowej. W latach 2000-2013 pełnił funkcję dyrektora Oddziału IPN we Wrocławiu. Autor wielu publikacji historycznych, m.in: Solidarność na Dolnym Śląsku (pod ps. Stanisław Stefański), Historia Wrocławia, t. 3, Dolnośląski Marzec ’68. Anatomia protestu. Został odznaczony Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Rafał Dutkiewicz (ur. 1959) - absolwent Politechniki Wrocławskiej, doktor logiki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 80-tych pracownik naukowy KUL i wykładowca w Seminariach Duchownych. W latach 70-tych i 80-tych działacz Klubu Inteligencji Katolickiej. Po wprowadzeniu stanu wojennego współpracował z Kornelem Morawieckim i Regionalnym Komitetem Strajkowym Dolny Śląsk. Był łącznikiem m.in. Władysława Frasyniuka, Barbary Labudy, Józefa Piniora, Piotra Bednarza, abp. Henryka Gulbinowiczem; współpracował z ukrywającymi się we Wrocławiu redaktorami podziemnego pisma RKS Dolny Śląsk: Krzysztofem Turkowskim, Henrykiem Zielińskim, dostarczając do drukarni przygotowywane przez nich matryce białkowe. Był współredaktorem listów podpisywanych przez Władysława Frasyniuka i przekazywanych przez abp. Gulbinowicza papieżowi Janowi Pawłowi II, w których opisywano bieżącą sytuację w kraju. Po obradach Okrągłego Stołu był sekretarzem Wrocławskiego Komitetu Obywatelskiego Solidarność, gdzie odpowiadał za kampanię wyborczą w czerwcowych wyborach 1989r. W 1990 przewodniczący Kongresu Liberalno - Demokratycznego, od 1994 bezpartyjny. Od 2002 Prezydent Wrocławia. Odznaczony Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Wanda Rutkiewicz (1943-1992) - pierwsza Polka, która zdobyła Mont Everest i pierwsza kobieta na świecie która stanęła na K2, pierwsze doświadczenie wspinaczkowe zdobywała w Sokolikach pod okiem Bogdana Jankowskiego.

Jan Nowak-Jeziorański () - związki Jana Nowaka-Jeziorańskiego z Wrocławiem sięgają połowy lat 90. XX w., kiedy objął funkcję członka rady Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (ZNiO). Od tej chwili aż do swojej śmierci w 2004 r. zainicjował on wiele przedsięwzięć w stolicy regionu. W lutym 2001 r. współorganizował we Wrocławiu fundację Kolegium Europy Wschodniej, działającą na rzecz współpracy pomiędzy narodami Europy Środkowej i Wschodniej. Od 2004 r. przyznawana jest Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego, ustanowiona przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego, władze miasta, Uniwersytet Wrocławski, ZNiO i Kolegium Europy Wschodniej. Nagroda ta wręczana jest w połowie roku w Ossolineum. Jej laureatami byli m.in. Tadeusz Mazowiecki, George Bush sen., kardynał Jean-Marie Lustiger, Václav Havel czy Leszek Balcerowicz. W sporządzonym w 2004 r. testamencie Jan Nowak-Jeziorański przekazał Ossolineum swoje archiwum i gromadzone przez całe życie zbiory. Dar obejmuje bogatą kolekcję rękopisów i archiwaliów dokumentujących m.in. działalność wojenną fundatora, liczne materiały dotyczące jego wypraw kurierskich – w tym szyfrowane depesze, protokoły, konspiracyjne dokumenty – i działalności prowadzonej w ramach Akcji „N”. Zgodnie z umową zawartą z Fundacją Jana i Jadwigi Nowak-Jeziorańskich, od 2001 r. Ossolineum publikuje korespondencję Jana Nowaka-Jeziorańskiego. W 2009 r. w ZNio powołany został Gabinet Jana i Jadwigi Nowak-Jeziorańskich, który stał się częścią Gabinetów Świadków Historii. W 2016 r. w należącej do Ossolineum Kamienicy pod Złotym Słońcem na wrocławskim Rynku zostanie otwarta stała wystawa poświęcona walce pokolenia Jana Nowaka-Jeziorańskiego i Władysława Bartoszewskiego o wolną Polskę. W 2000 r. Jan Nowak Jeziorański został Honorowym Obywatelem Wrocławia. ( autor: Rafał Nowakowski)

Marek Krajewski (ur. 1966) - filolog klasyczny, specjalista w zakresie językoznawstwa łacińskiego, prozaik, autor kryminałów, doktor nauk humanistycznych, do 2007r. pracownik naukowy UWr. Jest autorem kryminałów o Eberhardzie Mocku, pracowniku wrocławskiego Prezydium Policji a także lwowskim komisarzu Edwardzie Popielskim. Jest także wspólnie z Mariuszem Czubajem autorem cyklu kryminałów, których bohaterem jest nadkomisarz Jarosław Pater. Jego książki zostały przetłumaczone na 18 języków: angielski, chorwacki, czeski, duński, francuski, grecki, hebrajski, hiszpański, holenderski, litewski, niemiecki, norweski, rosyjski, szwedzki, słowacki, ukraiński, węgierski i włoski. Styl jego pracy pisarskiej został określony przez krytyków literatury jako połączenie elementów czarnego kryminału i horroru. Jego powieści rozgrywają się w dokładnie zarysowanych realiach topograficznych i historycznych Wrocławia a także min.: Trójmiasta i Lwowa. Został pierwszym laureatem Nagrody Wielkiego Kalibru przyznawanej przez Stowarzyszenie Miłośników Kryminału i Sensacji "Trup w szafie" oraz Instytut Książki za najlepszą polskojęzyczną powieść kryminalną lub sensacyjną. W 2005r. został wyróżniony Paszportem „Polityki” a w 2008r. został uhonorowany przez miasto Wrocław tytułem Ambasadora Wrocławia. Został także odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Dalajlama XIV () - emigracyjny przywódca Tybetu dwukrotnie przebywał w stolicy Dolnego Śląska. Do pierwszej wizyty doszło w dniach 9–10 grudnia 2008 r. na zaproszenie Marszałka Senatu, Bogdana Borusewicza. Dalajlama uczestniczył w obchodach 25-lecia przyznania Lechowi Wałęsie Nagrody Nobla. W drugim dniu pobytu uhonorowany został przez władze Wrocławia tytułem Honorowego Obywatela Wrocławia „Civitate Wratislaviensi Donatus 2008”. W uzasadnieniu Prezydent Rafał Dutkiewicz podkreślił, iż Dalajlama odbiera tytuł w dniu 60. rocznicy uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, mówiąc: „Wyrażamy szacunek i podziw dla tego jak Dalajlama przeciwstawia się przemocy i buduje dialog miedzy religiami […] ten tytuł jest wyrazem naszej solidarności”. W odpowiedzi Dalajlama powiedział: „Jestem szczęśliwy z powodu solidarności, którą czuję od momentu przyjazdu do Wrocławia […] Polacy na podstawie własnych tragicznych losów wiedzą co przechodzimy, dlatego spieszą ze spontanicznymi oznakami solidarności”. W trakcie pobytu gość modlił się wraz z siostrami z zakonu karmelitanek oraz arcybiskupem Marianem Gołębiewskim. Zwiedził również Dzielnicę Czterech Świątyń i spotkał się z mieszkańcami miasta w Hali Stulecia. Do drugiej wizyty doszło w dniach 22–23 września 2010 r. Stolica Dolnego Śląska była jedynym miastem w Polsce, które odwiedził podczas jesiennego pobytu w Europie. Wrocław wybrał z 85 innych propozycji. Podczas dwudniowej wizyty w mieście obejrzał wystawę „Solidarny Wrocław” zorganizowaną przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, poświęconą 30-leciu powstania „Solidarności”. W Hali Stulecia wygłosił wykład dla sześciu tysięcy słuchaczy, a w Teatrze Lalek spotkał się z kilkusetosobowym gronem wrocławskich licealistów. Ponownie zwiedził Dzielnicę Czterech Świątyń. Pod koniec sierpnia 2013 r. Prezydent Wrocławia gościł w Dharmashala, gdzie zaprosił przywódcę Tybetu do przyjazdu do Wrocławia w 2016 r. podczas Europejskiej Stolicy Kultury. ( autor: Rafał Nowakowski)